عجله و شتاب از منظر دین اسلام
براى هر کار مقدماتى است که اگر فراهم نگردد،اقدام به آن کار بىنتیجه خواهد ماندو اگر فراهم گردد و اقدام نشود و فرصتها از دستبرود،باز هم بىنتیجه خواهدماند.افراد هوشیار و مدیر و مدبر کسانى هستند که با صبر و حوصله در انتظار فراهم شدنمقدمات مىباشند که بعد از فراهم شدن،بدون درنگ اقدام به انجام کار مىکنند و تارسیدن به مقصود از پاى نمىنشینند. این که قرآن مجید مىگوید:«انسان در عجله و شتاب آفریده شده است» (انبیاء،37) برگرفته از کتاب اخلاق در قرآن کریم /ج2/آیت الله مکارم شیرازی
به همین دلیل«عجله و شتاب»به معنى اقدام کردن به کارها،قبل از این که زمینهها ومقدمات لازم آن کار فراهم شود،از صفات رذیله شمرده شده و«صبر»و بردبارى کهنقطه مقابل آن است از فضایل اخلاقى بشمار مىآید.(
قرآن مجید به عنوان یک برنامه جامع زندگى،همهانسانها را به«صبر»و بردبارى و پرهیز از«عجله و شتاب»دعوت مىکند
اشاره به انسانهایى است که تحت تربیتهاى الهى قرار نگرفتهاند و به تعبیر دیگر،طبعانسان نخستین است و فلسفه آن حرکتسریع به سوى خواستهها و نیازهاست،شبیهچیزى که در آیه 19 سوره معارج آمده است «ان الانسان خلق هلوعا ،به یقین انسانحریص و کم طاقت آفریده شده است»
لذا در بعضى از آیاتى که اشاره به عجول بودن انسان شده،قبل از آن،سخن ازهدایت انسان به میان آمده است،مانند آیه 11 سوره اسراء
این ویژگى انسان(عجول بودن)مانند هواى نفس و تمایلات درونى،نیروىسازندهاى است که اگر تعدیل شود،در مسیر سعادت انسان قرار خواهد گرفت که در اینصورت از حالت ویرانگرى خارج مىشود،درستشبیه سیلابى است که از دامنه کوهسرازیر مىشود،گرچه ظاهرش ویرانگر است،اما اگر به وسیله سدها مهار شود،سرچشمه عمران و آبادى و روشنایى مىگردد.
«عجول»را نباید با«سرعت»که بار مثبت دارد،اشتباه کرد.سرعت آن است که انسانبعد از فراهم شدن مقدمات،اتلاف وقت نکند و فرصت را از دست ندهد و به سوىمقصد بشتابد، کارى که مسلما سبب پیروزى و نجات و موفقیت است.در مواردبسیارى،میان مصادیق و موارد عجله و سرعت اشتباه شده است و یا گروهى براى توجیهاعمال نادرستخود،تنبلى و بى حالى و از دست دادن فرصتها را تحت عنوان ترکعجله و شتابزدگى توجیه مىکنند،در حالى که فرق این دو کاملا واضح و روشن است
قرآن مجید در آیات متعددى،مؤمنان را به مسارعت در خیرات و پیشى گرفتن ازیکدیگر دعوت مىکند،از جمله در آیه 114 سوره آل عمران در توصیف جمعى ازمؤمنان راستین مىفرماید:«... و یسارعون فى الخیرات و اولئک من الصالحین ،آنهاکسانى هستند که در انجام کارهاى نیک سرعت کرده و بر یکدیگر پیشى مىگیرند و آنها ازصالحانند».
براى مبارزه با این خوى زشت،قبل از هر چیز باید به پیامدهاى شوم آن اندیشید وعواقب دردناک عجله و شتابزدگى را مورد توجه قرار داد و حوادث بسیار ناراحتکنندهاى را که بر اثر شتابزدگى در کارها دیده شده،به خاطر آورد و نمونههاى فراوانىکه در تاریخ است نیز مورد توجه قرار داد،به یقین با مطالعه در این امور،هر کس بهخوبى در مىیابد که عجله و دستپاچگى،نه تنها او را زودتر به مقصد نمىرساند،بلکهچه بسا به خاطر آن هرگز به مقصد نرسد.
جملههایى مانند:«العجلة من الشیطان»و«و العجلة قبل الامکان یوجب الغصة و معالعجلة تکون الندامة»باید به صورت شعارهایى در زندگى فردى و اجتماعى درآید وهمیشه نصب العین افراد عجول گردد تا با مشاهده آن از عجله باز ایستد و حدیث رسولخدا صلى الله علیه و اله را به ذهن خویش بسپارند که فرمود:«شتابزدگى و عجله مردم را به هلاکتمىافکند و اگر مردم آرامش و خونسردى خود را حفظ کنند،هیچ کس در خطر نمىافتد»
کلمات کلیدی :
